Już 150 lat temu pierwsi goście odważyli się zimą przyjechać do St. Moritz. Szwajcaria zamierza to hucznie obchodzić. Nic dziwnego, bo wtedy w dużej mierze było to równoznaczne z początkiem zimowej turystyki na całym kontynencie.
Zaczęło się od biznesowego w sumie zakładu. Oto jesienią 1864 roku Johannes Badrutt, właściciel hotelu w St. Moritz, umówił się z szóstką swoich brytyjskich letników, że jeśli wrócą do Engadyny zimą i nie będzie słońca, to zwróci im za pobyt i podróż. Anglicy w hotelu Kulm spędzili całą zimę – od Świąt Bożego Narodzenia do Wielkanocy. Niemal cały czas świeciło piękne słońce (St. Moritz należy do najsłoneczniejszych miejsc w Szwajcarii). Do kraju wrócili zadowoleni i zaczęli opowiadać, że w Szwajcarii jest pięknie nie tylko latem, ale i zimą. W ten sposób narodziła się tam zimowa turystyka, a za nią sporty alpejskie.
Ale swoje zrobiło i to, że niemal w tym samym czasie w nieodległym Davos praktykę otwiera doktor Alexander Spengler. Chcącym wyleczyć się z dolegliwości płucnych pacjentom, sugeruje kurować się także zimą. W 1868 roku razem z Janem Holsboerem otwierają pierwsze sanatorium.
Kuracjusze siłą rzeczy się nudzą (genialnie opisał to Tomasz Mann w „Czarodziejskiej Górze”). Szukają więc atrakcji – prócz flirtów, mogą być nimi zabawy parasportowe. W 1870 roku brytyjscy goście zakładają w Davos pierwszy klub łyżwiarski w Szwajcarii. Dwa lata później angielscy goście St. Moritz budują pierwszy sztuczny tor saneczkowy. A w 1877 roku w Davos powstaje pierwsze naturalne lodowisko w Szwajcarii – do dziś jest to największe naturalne lodowisko w Europie.
Rok później w historycznym już wtedy hotelu Kulm w wigilię Święta Bożego Narodzenia zapłonęły pierwsze elektryczne światła.
- W 1880 roku w St. Moritz odbywa się pierwszy turniej curlingowy w Alpach.Kurort okazuje się być atrakcyjnym dla konkurencji z Austrii – na zawody łyżwiarskie przyjeżdżają goście z Wiednia.
- W 1882 roku John Adington Symonds (znowu Anglik) buduje pierwszy tor saneczkowy na trasie z Davos do Klosters, a sezon później jego rodacy zakładają Davos Toboggan Club – pierwszy klub saneczkowy w Szwajcarii. Właśnie na nim w 1883 roku rozegrane zostają pierwsze oficjalne międzynarodowe zawody saneczkarskie Davos-Klosters.
- Z kolei w 1884 roku w St. Moritz odbywają się pierwsze zawody w saneczkarstwie i skeletonie na legendarnym później torze Cresta Run.
- Oczywiście na okolicznych stokach jeździ się także na nartach… Wszak już w 1849 roku jeździł na nich pastor z Wallis Johann Josef Imseng, a od 1860 roku pochodzący z Czech stolarz Hnantek rozpoczął w Sils Mari manufakturową produkcję nart.
Swoje robi i to, że równocześnie w świecie coraz popularniejsze stawały się narty – chociażby w związku z wyczynem Fridtjofa Nansena, który w 1888 roku przeszedł na nich (i na rakietach śnieżnych) Grenlandię.
W tym samym roku w St. Moritz rozegrany zostaje pierwszy mecz hokeja w Szwajcarii, a jeden z amerykańskich gości przywozi do Davos dwuczęściowe sanki, którymi można sterować.
Do turystycznego boomu przyczynia się też rozwój szwajcarskich kolei: z północy Europy od 1890 roku można już dojechać pociągiem do Davos (przez Landquart), a od 1904 roku – do St. Moritz (via Chur).
- W 1891 roku angielscy turyści demonstrują jazdę na nartach mieszkańcom Grindelwald, a w Glarus próbuje tej sztuki (na własnoręcznie wykonanym sprzęcie) płk Christoph Iselin. Już dwa lata później właśnie w Glarus powstanie pierwszy w Szwajcarii klub narciarski.
- W 1894 sir Arthur Conan Doyle (tak, tak, autor opowieści o Sherlocku Holmesie) z grupą rodaków wyrusza na nartach z Davos do Arosy – to pierwsza angielska wyprawa na nartach na Parsenn. Rok później kilku innych Brytyjczyków gubi drogę na Weissfluhjoch – przez przypadek lądują w Küblis, odkrywając przy okazji słynny do dziś zjazd z Parsenn.
- W 1895 roku w St. Moritz powstają pierwsze skocznie narciarskie (budowano je z drewna i śniegu), a sezon później w kurorcie zaczyna kursować elektryczny tramwaj. Rozwijają się także Davos (w 1899 roku uruchomiona zostaje kolejka z miasteczka na Schatzalp, wkrótce powstaje tam też tor saneczkowy i sanatorium opisane potem, podobnie jak wiele uprawianych w okolicy sportów zimowych, przez Tomasza Manna w „Czarodziejskiej Górze”) oraz Zermatt (tam narty propagują turyści niemieccy).
- W 1902 roku w Glarus rozegrany zostaje pierwszy wyścig narciarski w Szwajcarii, a w Zermatt miejscowi przewodnicy górscy uczą się jeździć na nartach na pierwszym w kraju kursie, bo chcą poszerzyć swoją ofertę o wyprawy zimowe.
- W 1904 roku 16 klubów zakłada Szwajcarskie Stowarzyszenie Narciarskie, a rok później w Glarus odbywają się pierwsze w kraju oficjalne zawody w różnych dyscyplinach zimowych – obserwuje je 6 000 kibiców.
- W 1906 roku w St. Moritz odbywają się pierwsze zawody w skijöringu – ścigają się narciarze ciągnieni przez konie. Rok później areną wyścigu stanie się zamarznięte jezioro pod miastem.
- W 1911 roku na stokach Crans-Montana Brytyjczyk Arnold Lunn inicjuje pierwszy oficjalny bieg zjazdowy w Alpach – Roberts of Kandahar Challenge Cup.
- W 1912 roku w St. Moritz i Mürren specjalnie z myślą o turystach zimowych uruchamiane zostają kolejki górskie.
Naturalnie podczas I wojny światowej ludzie, zwłaszcza w Europie, nie mają głowy do sportu. Lecz kiedy tylko nastaje pokój, już od początku lat dwudziestych ubiegłego wieku, znowu wraca on do łask.
- W 1921 roku na stokach Lauberhorn w Wengen wytyczona zostaje trasa biegu zjazdowego, która z czasem (od 1930 roku) stanie się legendą jako jedna z najtrudniejszych w tej dyscyplinie. Rok później w Mürren narciarze startują w pierwszym oficjalnym slalomie z rozstawionymi bramkami, a w 1924 roku powstaje Międzynarodowa Federacja Narciarska FIS, zaś w Chamonix odbywają się I. Zimowe Igrzyska Olimpijskie. Gospodarzem kolejnych, w 1928 roku, jest St. Moritz (konkurentami były Davos i Engelberg). Wtedy rozpoczyna się zimowa kariera Zermatt: ogłoszony zostaje tam pierwszy oficjalny sezon zimowy, a gości dowozi kolejka z Visp.
- W 1929 roku w St. Moritz i Zermatt zaczynają działać pierwsze szkółki narciarskie.
- W 1931 roku w Mürren odbywają się pierwsze Mistrzostwa Świata w Narciarstwie Alpejskim – do wybuchu II wojny światowej Szwajcaria będzie ich areną jeszcze trzykrotnie (w 1934 roku odbędą się w St. Moritz, w 1935 – ponownie w Mürren, a w 1938 roku – w Engelbergu).
- Rok 1934 to uruchomienie w Davos pierwszego na świecie wyciągu orczykowego: dziś w mieście działa poświęcone mu (oraz historii narciarstwa) muzeum.
Na zdjęciach: Johannes Badrutt, Hotel Kulm w St. Moritz
II wojna światowa znowu nieco hamuje dynamikę rozwoju sportów zimowych. Szwajcaria jednak, dzięki statusowi neutralności, nie zaznaje zniszczeń, ba – choć gości z kontynentu jest dużo mniej niż dotąd, to miejscowi (ale czasem także Niemcy i internowani żołnierze alianccy) wciąż korzystają ze śniegu tamtejszych gór.
Neutralny status Szwajcarii, sprawił, że także po zakończeniu II wojny światowej miała ona idealne warunki do rozwoju sportów zimowych. Swoje robiła już niezniszczona infrastruktura (chociażby kolejowa) – o braku politycznych uzależnień (które dotknęły chociażby sąsiednią Austrię) i zszarganej opinii (j.w.) nie wspominając.
- Już w 1948 roku St. Moritz gości pierwsze po wojnie zimowe igrzyska olimpijskie, a tym samym X mistrzostwa świata w narciarstwie alpejskim FIS (Międzynarodowa Federacja Narciarska uznaje wówczas igrzyska olimpijskie za mistrzostwa świata – jest tak aż do roku 1980).
Przynajmniej przez kolejną dekadę (do czasu opuszczenia Austrii przez wojska sowieckie) to Szwajcaria jest głównym kierunkiem zimowych wypraw co bogatszych entuzjastów nart w zachodniej Europie.
Potem, znowu nie przez przypadek, w 1974 St. Moritz ponownie gości alpejskie mistrzostwa świata (a trzy lata później elitarny, by nie rzec snobistyczny, pierwszy w Europie turniej golfowy na zamarzniętym jeziorze).
- W 1985 promująca turystykę w Szwajcarii tzw. Centrala Komunikacyjna (Verkehrszentrale), która z czasem przekształci się w Switzerland Tourism, świętuje stulecie sportów zimowych w swoim kraju.
Dwa lata później w St. Moritz odbywa się kolejna przełomowa impreza: pierwsze w Alpach mistrzostwa świata w snowboardzie. Równocześnie Crans-Montana jest gospodarzem mistrzostw świata w narciarstwie alpejskim.
- W 1989 roku St. Moritz kolejny raz okazuje się pionierem (znowu wykorzystując swój atut w postaci jeziora w samym centrum miasta): odbywa się tu pierwszy turniej krykieta na zamarzniętym jeziorze. A w 2003 roku ponownie organizuje alpejskie mistrzostwa świata.
Równocześnie pozycja szwajcarskich kurortów w turystycznym biznesie jest tak wysoka, że włodarze Zermatt pytani, dlaczego tak renomowana stacja nie stara się o żadne pucharowe imprezy, odpowiadają: „A po co? Przecież i tak jesteśmy sławni, więc także bez zamieszania związanego z zawodami będziemy mieli komplet gości”.
Nie jest także przypadkiem, że wiosną 2013 roku mieszkańcy Gryzonii odrzucili pomysł zorganizowania zimowych igrzysk 2022 w St. Moritz i Davos pomimo, że mieli zagwarantowane ekstra pieniądze od rządu, a pomysłodawcy zapewniali, iż zawody mogłyby się odbyć praktycznie bez żadnych inwestycji, bo istniejąca baza sportowa i hotelowa jest wystarczająca. Gryzończycy uznali jednak, że ryzyko powstania długów jest zbyt duże, a inicjatywa służyć będzie jedynie politykom i działaczom.
Faktycznie: jak ma się taką pozycję, to śmiało można rządzić zimowym biznesem.
Zdjęcia: Switzerland Tourism
